خیار گیاهی است علفی یک ساله, دارای ساقه خوابیده و برگ‌های بزرگ است. بوته خیار , پیچک دار, با گل‌های زرد و دو نوع نر و ماده, واقع روی یک پایه و میوه سبز رنگ و دارای انواع متعددی است. ترکیبات شیمیایی : خیار دارای مواد ازته و هیدروکربنه و مواد گوگردی و کمی چربی , دارای املاحی از قبیل منگنز, کربنات کلسیم , سلولز است. در روغن دانه خیار که رنگ آن زرد روشن با طعمی شبیه به طعم روغن زیتون است , اسیدهای چرب اشباع شده مانند اسید استئاریک, اسید پالمیتیک و اسیدهای اشباع نشده مانند اسید اولئیک و اسید لینولئیک وجود دارد. خواص و اثرات دارویی : طبع خیار سرد و تر(مرطوب) است. خیار داری خواص مدر ، نرم کننده و ملین ، مسهل ، دافع کرم کدو ، ضد تشویش و دلهره ، ضد بی خوابی ، ضد ناراحتی‌های عصبی ، مسکن حرارت و تشنگی است. تخم خیار خواب آور ، آرام بخش ، زرداب آور , مدر بول , ضد کرم ملایم , تصفیه کننده خون , حل کننده اورات‌ها و اسید اوریک و جلا دهنده ‌است. خیار در موارد ناراحتی‌های جلدی ، دفع سموم و چربی‌های مضر، درمان دردهای کلیه، نقرس، باد مفاصل، رماتیسم، رفع چاقی و فشار خون، تب‌های عفونی و شدید ، التهاب‌های درونی ، سنگ‌های کلیه و مثانه, تب‌های صفراوی, یرقان زرد , رفع التهاب جگر و معده به کار می‌رود. خیار برای بیماران مبتلا به دیابت و یرقان خوب است و باعث تقویت کبد و رفع تشنگی می‌نماید و برای خرد کردن سنگ‌های کلیه و مثانه مؤثر می‌باشد . خیار را می‌توان در موارد سوزش ادرار به کار برد. خیار را بعنوان مدر و برای رفع تب‌های صفراوی و یرقان بکار می‌برند مخصوصاً موقعی که خیار زرد شده و رسیده باشد در این صورت مزه اش ترش می‌باشد و خاصیت زرداب در آن بیشتر است. تخم خیار مدر است و برای اورام
کبد خوب است . آب خیار بطور مالیدنی و برای رفع خارش بکار میرود. مواد غذایی خیار خیلی کم است و سلولز زیاد دارد. خیار را بطور سالاد قبل از غذا میل می‌نمایند. پوست خیار ویتامین C دارد خیارهای تازه و لطیف را بدون اینکه پوست بکنید به قطعاتی که برای ماشین آب میوه گیری مناسب است درآورید و با کمک رنده‌های معمولی آن را رنده کنید آبش را بگیرید. آب خیار بی مزه‌است . آب خیار را می‌توانید با آب سیب و هویج و
کرفس بخورید سال هاست آب خیار را در معالجهٔ کلیه مصرف میکنند زیرا کلیه‌ها را شستشو می‌دهد و نیز در رژیم لاغری و تخلیه آن مصرف میشود. خیار دارای ویتامین‌هایA و B و C و کلروفیل و ده نوع املاح معدنی است. خیاری که زیاد آب داشته باشد چندان غذاییت ندارد ولی با داشتن سلولز زیاد برای رفع یبوست مفید است. آب خیار سبز را برای اکثر تب‌های عفونی و شدید و التهاب‌های درونی مصرف می‌نمایند. برای مبتلایان به یرقان جوشانده پوست خیار برای چند روز نافع می‌باشد. خوردن ۱۰ گرم پوست خشک شده خیار سبز ، زایمان را آسان می‌کند، ولی زنان حامله قبل از درد زایمان از مصرف آن باید خودداری نمایند. مالیدن پوست خیار بر روی لکه‌های صورت مفید است.
خیار سرشار از ویتامین C است خاصیت غذایی آن کم و خیلی خنک و شدیدترین عطش‌ها را آناً فرو می‌نشاند و خواب آور است . یک قاشق غذا خوری پودر تخم خیار را در یک استکان آب معمولی حل کرده به عنوان داروی خواب آور و آرام بخش هر شب قبل از خواب تناول نمایند. آب خیار دارای اثر حل کننده و دفع اسید اوریک ، تصفیه کننده خون و ضد سم دارد. طعم ناپسند دارد.
اثرات درمانی بسیار خوبی در رفع ناراحتی‌های جلدی و تأمین شادابیت پوست بدن در استعمال خارجی دارد. جهت رفع خارش پوست مقداری خیار را خوب شسته پوست آن را بگیرند و سپس باقیمانده آن را نرم کوبیده به صورت ضماد بر پوست قرار دهند و تا تسکین خارش روزی چند مرتبه ادامه دهند.

به عنوان آرام بخش ، ضد تشویش و دلهره ، ضد ناراحتی‌های عصبی و ضد بی خوابی تخم خیار را نرم کوبیده بالغان هر وعده حداکثر ۵ گرم(یک قاشق غذا خوری) تناول نمایند.

برای درمان بی خوابی فقط شب‌ها یک یا دو قاشق چای خوری با کمی شکر تناول نمایند. مضررات : خوردن خیار با پوست , مخصوصاً اگر تر و تازه نباشد, دیر هضم بوده و باد معده و قولنج ایجاد می‌کند, برای معده‌های ضعیف و سوءهاضمه ضرر دارد و جهت دفع ضرر باید با عسل یا مویز یا
رازیانه
خورد. اگر خیار خیلی رسیده و زرد شده باشد خوردن آن تولید دل درد می‌کند همچنین کسانی که طبع صفراوی و دموی دارند این خیار به آن‌ها نمی‌سازد و باعث تحریک دل درد می‌شود .

1) حل كننده اورات و اسید اوریك است، بنابراین بیماری نقرس را درمان می كند.

2) ادرار آور است و برای رفع سوزش ادرار مفید است.

3) خون را تصفیه می كند.

4) خیار برای درمان مبتلایان به سوزش و بند آمدن ادرار مفید است.

5) عصاره برگ های له شده خیار ایجاد تهوع می كند، بنابراین در مسمومیت ها و اختلالات دستگاه گوارش مصرف می شود.

6) خیار عطش را تسكین می دهد.

7) خیار ملین است.

اشخاصی كه ناراحتی معده دارند، نباید در مصرف خیار زیاده روی كنند زیرا ممكن است باعث اختلال در دستگاه گوارش گردد.

خیار نفاخ است، چون سریعا در معده فاسد می شود. برای رفع نفخ و دل درد ناشی از خوردن خیار می توانید مقداری عرق نعنا یا کمی آبجوش و نبات بخورید.

همیشه باید خیار را قبل از غذا خورد كه به هضم غذا كمك كند. كسانی كه نمی توانند خیار را خوب هضم كنند، باید آن را با نمك بخورند.

برای هضم بهتر خیار باید آن را با روغن زیتون و کمی سرکه و بهتر است با آبلیمو و نمک به صورت سالاد در آورده و مصرف نمایند.

جوشانده پوست خیار، درمان خوبی برای یرقان است.

یک لیوان آب خیار با نیم سیر نبات، مسهل خوب و گوارایی است و صفرا و سودا را از معده به خوبی خارج می نماید که برای این کار آب خیار رسیده که کمی ترش مزه می باشد، بهتر است. اگر مقداری میخک را در آب خیار خیسانده و پس از 24 ساعت آن را صاف کرده و با
عسل نوش جان نمایید، رنگ رخسارتان باز می شود؛ در حقیقت به کبد شما جلا می دهد و روح را شاداب می نماید.

اگر مبتلا به مرض قند هستید تا می توانید از خیار و تخم خیار استفاده کنید.

خیار از نظر طب قدیم ایران سرد است و خنك كننده بدن می باشد و به هضم غذا كمك می كند.