خَربُزه گیاهی از تیره کدوییان که میوه‌اش درشت و شیرین و آبدار است. بوته آن کوتاه و ساقه‌هایش روی زمین می‌خوابد. خربزه گیاهی از خانواده Cucurbitaceae با نام علمی Cucumis melo var.inodorus است.

خربزه دارای مقدار زیادی ویتامین A،C و سلولز است. به طورکلی خانواده خربزه شامل انواع گرمک و طالبی نیز می‌شود که البته این دو نوع کم آب تر از خربزه هستند. و بهترین نوع آنها شیرین ترین و کم تفاله ترین آنهاست به طوری که به راحتی در دهان آب شوند. طالبی شیرین برای اغلب بیماری‌ها تجویز و خوردن آن به هضم غذا کمک می‌کند و گرمک برای یرقان و یبوست مفید است.

از امام علی علیه السلام نقل شده است خوردن خربزه، مثانه را پاك و سنگ مثانه را آب می كند و ادرار را افزایش می دهد.

ایشان می فرمایند : خربزه  ده خاصیت دارد:
1- خوردنی است.
2- آشامیدنی است، چون آبدار است.
3- میوه است.
4- گل است ( زیرا بویی مطبوع دارد ).
5- شیرینی است ( زیرا دارای قند زیاد است ).
6- روده ها و معده را شستشو می دهد.
7- معده و روده را پاكیزه می كند.
8- سبزی است.
9- دوای درد است.

قسمت هایی از این میوه كه در تغذیه و پزشكی استفاده می شود، عبارت اند از: گوشت، تخم و پوست میوه.

خواص درمانی خربزه

1- خربزه دارای ویتامینA  است، از این رو درترمیم و تجدید سلول های بدن نقش دارد.
2- خربزه با داشتن خاصیت ادرارآور بودن در بیماری های سنگ كلیه و مثانه مفید است؛ دراین بیماری ها باید نمك و فلفل كمتر خورده شود.
3- خربزه سرشار از ویتامین هایA ،D وC و سلولز است.
4- خربزه به علت دارا بودن خاصیت ملیّن، برای معالجه یبوست تجویز می شود.
5- اگر گوشت خربزه را له كنید و به صورت مرهم روی سوختگی های سطحی پوست بدن بگذارید، آن را معالجه خواهد كرد.
6- تخم خربزه برای سرفه حاد، درد سینه و حلق و تب های شدید مفید است.
7- خربزه باعث افزایش شیر در زنان شیرده می شود.
8- مغز تخم خربزه ی بو داده طبیعت گرم دارد.
9- مغز تخم خربزه ی بو داده دارای خاصیت ادرار آور، نرم كنندهو افزایش دهنده میل جنسی است.
10- خربزه برای اشخاص مبتلا به سل ریوی و كم خونی مفید است.
11- خربزه، رنگ چهره را روشن می كند و بیماری استسقاء ( احساس تشنگی دائمی ) را درمان می نماید.
13- خربزه به هضم غذا كمك می كند و رودل را برطرف می نماید.
14- خوردن 8 گرم دم كرده ی پوست خشك شده ی خربزه ، سنگ مثانه را دفع می كند.
15.‌ خربزه چون دارای قند است بسیار چاق‌کننده بوده و تاثیر مفیدی در مبتلایان به سل و یا کم‌‌خونی ایجاد می‌کند.
16.-‌ خربزه به دلیل دارا بودن پتاسیم بسیار مدر بوده لذا باعث دفع مواد زاید و سموم موجود در خون شده و به فعالیت و شستشوی مثانه و کلیه‌ها کمک کرده و از احتباس ادرار و سنگ مجاری ادرار ممانعت می‌کند.
17.‌ خربزه به واسطه آب زیاد، مواد قندی را فورا جذب خون کرده به همین سبب باعث بالا رفتن قند خون و رفع خستگی و گرمازدگی می‌گردد.
18.-‌ در میان مواد قندی و معدنی خربزه آنزیم‌هایی وجود دارد که سرعت هضم غذا را زیاد کرده بدین لحاظ در کودکان موجب افزایش اشتها و فعالیت و رشد سلول‌های بدن و در سالمندان به فعالیت سلول‌‌های دستگاه گوارش و در نهایت رفع سستی و بی‌‌حالی منجر می‌شود.
19.-‌ خربزه به دلیل مواد فیبری و به خاطر وجود طعم و اسانس‌هایی که دارد یک محرک قوی شیمیایی برای دستگاه گوارش است لذا بسیار ملین بوده و مصرف آن برای مبتلایان به نقرس، رماتیسم، بواسیر و خصوصا برای کسانی که از یبوست رنج می‌برند، بسیار توصیه می‌شود. همچنین این میوه تاثیر خاصی در تخلیه میکروب و عفونت‌های موجود در روده‌ها دارد.
20.‌ به دلیل آن که گوشت خربزه یک ماده ضد تورم به شمار می‌‌رود لذا به شکل ضماد روی سوختگی‌های سطحی پوست بدن استفاده می‌شود.
21.-‌ تخم خربزه طبیعت گرم داشته و دارای چربی، پروتئین، آهن و ویتامینE است و مانند تخم کدو ادرارآور، پاک‌کننده کلیه، مثانه و کبد، مسکن سوزش مجاری ادرار، ملین و افزایش‌دهنده میل جنسی است و برای تب‌های شدید مفید است.

1- مصرف زیاد خربزه باعث نفخ می شود، در نتیجه در ناحیه معده و روده ایجاد درد می نماید.
2- باید خربزه را بعد از غذا مصرف نمود، زیرا در غیر این صورت تولید اسهال و ورم روده می كند.
3- خوردن خربزه كال در كسانی كه معده ضعیف دارند، تولید اسهال می كند. همچنین خلط را می افزاید و برای سینه درد و سرماخوردگی مضر است.
4- قند موجود در خربزه از نوع گلوکز و لولوز بوده فورا جذب خون شده و به همین سبب باعث بالا رفتن سریع قند خون می‌شود. لذا مبتلایان به دیابت و افراد دارای اضافه وزن نباید آن را مصرف نمایند.

بهترین زمان مصرف خربزه در میان دو وعده غذایی می‌باشد و علامت خربزه خوب آن است که سنگین و نسبتا سفت باشد و قسمت انتهای آن را چون کمی فشار دهید مختصری فرو رود.